Á vettvangi sveitarfélaganna hefur um langt skeið verið notast við starfsmat við launasetningu starfa með það að markmiði að útrýma þeim launamun sem felst í vanmati kvennastarfa og kynskiptum vinnumarkaði. Í því felst að mat á virði starfa byggir á samræmdum viðmiðum sem á að vera laust við kynjaskekkju. Það á vafalaust veigamikinn þátt í þeirri sérstöðu sem sveitarfélögin hafa haft um nokkurt skeið í mælingum á launamun kynjanna hér á landi.

Niðurstöður síðustu launarannsóknar Hagstofunnar voru á þá leið að árið 2019 hafi óleiðréttur launamunur kynjanna verið 14,8% á almennum vinnumarkaði, 14,0% hjá ríkisstarfsmönnum og 7,4% hjá starfsfólki sveitarfélaganna. Gefur það til kynna að aðferðafræði sveitarfélaganna við launasetningu, þar sem virðismat starfa er í forgrunni, skili árangri.

Með það að markmiði að gera enn betur hafa Reykjavíkurborg og Samband íslenskra sveitarfélaga komið á fót Jafnlaunastofu með það hlutverk að styðja stjórnendur sveitarfélaga við framkvæmd launasetningar með launajafnrétti að markmið

Jafnlaunastofa veitir sveitarfélögum og félögum í þeirra eigu ráðgjöf og fræðslu á sviði starfsmats og jafnlaunamála.

Jafnlaunastofa hefur það hlutverk að stuðla að launajafnrétti starfsfólks sveitarfélaga og veita stjórnendum þeirra stuðning við að uppfylla ákvæði jafnréttislaga um að sambærilegum og jafnverðmætum störfum hjá sveitarfélögunum séu greidd jöfn laun. Með því að efla jafnlaunastarf sveitarfélaganna er stutt við innleiðingu og viðhald jafnlaunavottunar.

Jafnlaunastofa veitir jafnframt ráðgjöf og stuðning við þróun greiningar- og matstækja sem stuðla að launajafnrétti kynjanna og jaðarsettra hópa á grundvelli aðferðafræði starfsmats.

Verkefnastofa Starfsmats starfar innan Jafnlaunastofu í samræmi við markmið jafnréttislaga og ákvarðanir faglegrar stjórnar starfsmatskerfisins SAMSTARF.

Jafnlaunastofu er ætlað að byggja upp og miðla þekkingu á sviði jafnlaunamála og stuðla þannig að launajafnrétti.

Á tíunda áratug síðustu aldar var, á vettvangi sveitarfélaga, litið svo á að sú aðferðafræði sem byggt var á við launaröðun starfa stæðist ekki fyllilega kröfur jafnréttislaga um að konum og körlum skyldu greidd jöfn laun fyrir sömu eða jafnverðmæt störf. Í framhaldi var farið að huga að innleiðingu starfsmatskerfis á vegum sveitarfélaganna. Var því farið í þá vegferð að innleiða starfsmatskerfi sem stuðlað gæti að gagnsæi og málefnalegum launaákvörðunum byggt á þeim kröfum sem starf gerir til starfsfólks.

Það starfsmatskerfi sem talið var henta best var starfsmatskerfi bresku sveitarfélaganna. Kerfið var hannað af hópi sérfræðinga í samvinnu við sveitar- og stéttarfélög í Bretlandi og að hönnun þess komu einnig sérfróðir ráðgjafar um launajafnrétti. Auk þess var það unnið með Alþjóðavinnumálastofunun (ILO) til þess að kerfið væri í samræmi við alþjóðalög og sáttmála en ILO hefur lagt áherslu á notkun starfsmatskerfa til að tryggja launajafnrétti. Kerfið var aðlagað að íslenskum aðstæðum, fékk nafnið SAMSTARF og var innleitt á sama tíma hjá borginni og Sambandi íslenskra sveitarfélaga.

Allt frá innleiðingu hafa sveitarfélögin unnið markvisst að því að auka hlutfall starfa sem eru metin með þessum hætti til að ná því markmiði að öll störf séu metin út frá sömu viðmiðum.

Með hátt í tveggja áratuga reynslu af starfsmati hafa sveitarfélögin ákveðna sérstöðu. Þar hefur orðið til dýrmæt reynsla og skilningur á mikilvægi þess að starfsmatskerfin sem notuð eru, til grundvallar launasetningu, stuðli að launajafnrétti án tillits til kyns, uppruna, þjóðernis og annarra mismununarbreyta. Þar er einnig skilningur á því að til að svo megi vera þurfi starfsmatskerfi að byggja á þekkingu á stöðu kvenna og jaðarsettra hópa á vinnumarkaði og sögulegum og samfélagslegum áhrifum á verðmætamat starfa.

Eftir því sem meiri reynsla hefur komist á rekstur starfsmatskerfisins og jafnlaunamál fengið meiri athygli m.a. í tengslum við lögfestingu jafnlaunavottunar hefur þörf stjórnenda hjá sveitarfélögum fyrir fræðslu og ráðgjöf í tengslum við starfsmat og jafnlaunamál almennt aukist.

Samband íslenskra sveitarfélaga og Reykjavíkurborg hafa átt í samstarfi á sviði jafnlaunamála og starfsmats um langt skeið. Samstarfið hefur verið farsælt og skilað árangri í baráttunni fyrir launajafnrétti kynjanna.

Jafnlaunamál hafa fengið aukna umfjöllun og athygli á undanförnum árum m.a. í tengslum við jafnlaunavottun, umræðu um kynskiptan vinnumarkað og verðmætamat starfa. Samhliða hefur þörf stjórnenda hjá sveitarfélögum fyrir fræðslu og ráðgjöf í tengslum við starfsmat og jafnlaunamál almennt aukist.

Til að bregðast við því ákváðu Samband íslenskra sveitarfélaga og Reykjavíkurborg að efla enn frekar samstarf sitt á sviði jafnlaunamála og koma á fót Jafnlaunastofu með það að markmiði að styðja enn betur við jafnlaunastarf sveitarfélaganna.